21 december 2022
In maart 2022 was de kick-off van een nieuw onderzoeksproject in Polder Wassenaar op Texel: een kweek-kringloop met garnalen, kokkels en zeewier. Centrale vraag in dit onderzoek: is het mogelijk om binnen één systeem zeewier, kokkels en garnalen te kweken in verzilte gebieden? Hiervoor hebben onderzoekers en ondernemers de krachten gebundeld om een natuurgetrouwe kweekmethode te ontwikkelen, waarbij de natuurlijke omstandigheden worden nagebootst in Polder Wassenaar.
Het onderzoek wordt uitgevoerd door een onderzoeksteam van Wageningen University & Research (WUR), in samenwerking met Noordoogst Aquaponics, Meromar Seafoods en Seaweed Tech. Stichting Zilte Zones, exploitant van Polder Wassenaar, faciliteert het onderzoek. Via een hevel kan zoutwater worden ingelaten in de polder. Dat wordt gedoseerd verdeeld over de 17 raceways (waterkanalen), zodat de condities op verschillende dieptes onderzocht kunnen worden. Het eerste onderzoeksjaar stond vooral in het teken van voorproeven doen en ontdekken was er zou kunnen. Onderzoeker Reinier Nauta, zeewierspecialist bij WUR, blikt terug op de startperiode, waarin flink wat hobbels genomen moesten worden.
Lessons learned: jaar 1
Nauta: ‘We willen onderzoeken of er een doorkijk in zit naar een economisch potentieel voor het op grote schaal kweken van kokkels, zeewier en garnalen in verzilte kust- en binnendijkse gebieden. Is het technisch mogelijk of helemaal niet interessant om uit te rollen? In het eerste jaar van dit project hebben we de geleerde lessen en inzichten uit eerdere onderzoeken in de polder, door onder meer het NIOZ, meegenomen en de mogelijkheden van de polder onderzocht. Hoe gedraagt en ontwikkelt de polder zich? Sinds de realisatie in 2016 is er best veel veranderd. Er zijn bijvoorbeeld stuwen bijgekomen, de inrichting is minder strak door verzakkingen en er lopen extra pijpen. Ook hebben we extra aanpassingen gedaan, omdat de raceways aanvankelijk zijn ingericht voor de teelt van kokkels en niet van garnalen. We hebben de doorstroom verhoogd, de raceways uitgebaggerd voor een betere bodemkwaliteit en de bodem ingemeten. Wat er dan zou gebeuren, was een van de vragen waar we het antwoord nog niet op hadden. De belangrijkste bron van informatie was vooral kijken naar wat er gebeurt en die kennis meenemen naar een vervolgtraject.’
Uitgangsmateriaal
Uit de eerste metingen was volgens de onderzoeker sprake van een lage biodiversiteit. ‘Wij wijten dat aan een teveel aan zoet water. Sinds het vorige onderzoek in 2020 zijn de raceways niet meer gebruikt en verzoet.’ Een tweede obstakel vormde het gebrek aan uitgangsmateriaal. Vooral de aanvoer van garnalen en kokkels bleek lastig. ‘Door de hitte op het wad was het een moeilijk jaar voor de kokkels en was er weinig jong broed beschikbaar. Ad hoc lukte het af en toe wel en dan moest er snel worden gehandeld om ze levend in de bassins te krijgen. Dat bleek organisatorisch niet altijd mogelijk.’ Ook om voldoende levende garnalen in de polder te krijgen, blijkt een uitdaging. ‘Er bestaat geen goede opslagmethode om de gevangen garnalen in goede conditie over te brengen naar de polder. Ze gaan snel dood. Erik (Moesker, van Aquaponics) werkt nu zelf aan een installatie die het voor garnalenvissers eenvoudiger maakt om kleine garnalen levend bij ons te kunnen aanleveren.’
Zeewier was voor de kweek-kringloop wel beschikbaar (WUR heeft een vergunning om dat te mogen rapen), maar eerst moest worden getest welke soort het meest geschikt zou zijn voor de proeven in de polder. ‘Er is eerder getest met Ulva sp. (zeesla), maar dat bleek niet interessant voor de proeven in de raceways. Nu werken we met knoopwier (Gracilaria sp.). In de afgelopen maanden zagen we een verloop in de raceways: hoe verder we in de polder komen, des te minder groei . Dat geeft een indicatie van de nutriënten in het water. Ik ben ontzettend benieuwd of we dat gaan terugzien bij dezelfde aanpak als we producten combineren. Het zal ook afhangen van de hoeveelheden die we uitzetten. En dat wordt weer een educated guess, want daar is geen informatie over. Dat moeten we zelf uitvinden.’
Terug naar de basis
Een andere geleerde les was de opzet van het experiment. ‘Die was veel te complex om te realiseren. Dus zijn we terug naar de basis: een simplistische opzet van het experiment, zodat we kunnen onderzoek of het überhaupt werkt en of we de gradiënten terugzien die Katja Philippart en Kiki Dethmers van het NIOZ in 2018 tot 2020 al vastgesteld hadden. Ik verwacht dat we de komende tijd vooral meer gaan spelen met de dichtheden van de verschillende componenten. In november 2023 zullen we de laatste metingen verrichten en dan kan alle data geanalyseerd worden. De resultaten gebruiken we voor het nieuwe experiment in 2024. Tot 2025 hebben we de tijd voor dit onderzoek.’
@WUR Marine @SZZ
#marieneaquacultuur #texel #zeewier #schelpdieren #garnalen #aquacultuur #polderwassenaar
Wil je op de hoogte blijven van dit onderzoek? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief
19 december 2022
Zijn er kansen voor de ontwikkeling van mariene aquacultuur in het Waddengebied? Die vraag staat centraal in het onderzoek van Wing, in opdracht van het Investeringskader Waddengebied (IKW) opgaveteam Vitale Kust en Afsluitdijk en Programma Rijke Waddenzee. De onderzoekers spraken met overheden, onderwijs, NGO’s en ondernemers uit Noord-Nederland en Zeeland. Binnen de gestelde randvoorwaarden bleken er vooral goede perspectieven voor schelpdieren en dan met name voor kokkels. Mariene aquacultuur op land kan bijdragen aan de groeiende behoefte naar duurzaam geproduceerd, gezond voedsel.
Meer informatie lees je hier.
22 november 2022
Stichting Zilte Zones heeft Jord Kuiken aangesteld als projectmanager. Hij volgt Tamara den IJzerman op. Stichting Zilte Zones stimuleert onderzoek en ondersteunt innovatieve projecten op het gebied van de mariene aquacultuur in het Waddengebied. De stichting heeft hiervoor in Polder Wassenaar op Texel een proeflocatie waar onderzoekers en het bedrijfsleven pilotprojecten en kleinschalige praktijkproeven kunnen doen.
Jord houdt zich o.m. bezig met het uitbouwen van een relevant netwerk, het onderhouden van contacten met overheden en betrokken organisaties in het Waddengebied, de afwikkeling van lopende zaken en het regelen van noodzakelijke vergunningen. De nieuwe projectmanager woont op Texel en is werkzaam als zelfstandig consultant duurzaamheid. In die rol adviseert hij o.m. bedrijven en vakantieparken in de regio over hun energiestrategie en mogelijkheden om te verduurzamen. De werkzaamheden voor Stichting Zilte Zones sluiten aan bij zijn interesses en betrokkenheid bij zijn directe omgeving.
Alternatieven
‘De Waddenzee is niet alleen natuurlijk dynamisch, maar ook in economisch opzicht gebeurt er veel. Bodemdaling, verzilting van de kustgebieden waardoor traditionele landbouw er steeds moeilijker wordt en de visserij in het gebied steeds verder wordt teruggedrongen. Daar moeten alternatieven voor komen. Als we mariene aquacultuur kunnen inzetten voor zowel ecologische als economische ontwikkelingen is dat hoopvol voor de toekomst van de Wadden. Daarom is onze proeflocatie zo interessant. Hier kunnen wetenschap en bedrijfsleven ervaring en kennis opdoen en onderzoeken wat ervoor nodig is om binnen de mariene aquacultuur kweek- en teeltsystemen in Noord-Nederland succesvol op te schalen.’
Veranderingsproces
Het raakvlak met zijn werk als duurzaamheidsconsultant zit volgens Jord in het veranderingsproces. ‘Verandering roept bij mensen weerstand op. De onderzoeken die wij in de polder faciliteren naar bijvoorbeeld het telen van kokkels stuit op weerstand bij een aantal vissers. Zij vrezen concurrentie en staan niet open voor alternatieven die mariene aquacultuur mogelijk kan bieden. Dit onderzoek kan juist leiden tot nieuwe mogelijkheden voor de vissers in de toekomst. Polder Wassenaar is en blijft een onderzoekspolder. Hier vindt geen productie plaats, maar wordt onderzocht wat de randvoorwaarden zijn om op grote schaal kokkels, zeegras of andere soorten die in het Waddengebied voorkomen te kweken of te telen in verzilte en tussendijkse gebieden. Daar is toch niks mis mee? Het zou mooi zijn als het lukt om criticasters ertoe te kunnen bewegen anders te gaan kijken naar initiatieven zoals Polder Wassenaar. Daar ga ik me voor inzetten’, aldus Jord.
22 november 2022
Op basis van huidige en toekomstige hoogtegegevens liggen er langs de vastelandskust van het Waddengebied kansen voor mariene aquacultuur op binnendijks gelegen gebieden. Dat concludeert ingenieursbureau Sweco in het rapport ‘Binnendijkse zoute aquacultuur in het Waddengebied’. Deze technische verkenning naar de mogelijkheden en zoekgebieden voor zoute aquacultuur werd uitgevoerd in opdracht van de Waddenacademie en Programma naar een Rijke Waddenzee.
De kosten voor aansluiting op de Waddenzee zijn echter dermate hoog, dat reële mogelijkheden vooral ontstaan door aan te haken bij andere projecten, met name wisselpolders en gebieden met dubbele dijken. Ook Natuur(herstel)projecten langs de Waddenkust waarin wordt gestreefd naar een meer geleidelijke overgang van zoet naar zout water en intergetijdengebieden bieden kansen. Niet alleen vanuit het oogpunt van de zoute aquacultuur, maar ook met betrekking tot kustverdediging, natuurontwikkeling en leefbaarheid in de kustzone op langere termijn.
Meer informatie en het volledige rapport lees je hier.
5 september 2022
In een serie opinieartikelen in het Friesch Dagblad, tot stand gekomen op initiatief van de Waddenacademie, gaat André Seinen in op de mogelijkheden en kansen van mariene aquacultuur in het Waddengebied. Seinen is oprichter van Meromar Seafoods. Dit artikel verscheen op 22 augustus 2022.
Om miljoenen mensen te voorzien van voldoende eiwitten wordt er meer ingezet op de productie van plantaardig eiwit. Daarbij heeft het de voorkeur dat die productie dichtbij plaatsvindt. Ook komen er met de verzilting van gebieden langs de kust extra mogelijkheden voor de kweek van kokkels, een alternatieve eiwitbron.
Al sinds 2007 zet ik me in voor de ontwikkeling van de kweek van kokkels binnendijks, een vorm van mariene aquacultuur met toekomstperspectief, zeker in het Waddengebied wat mij betreft. Niet alleen omdat ik zelf in die sector actief ben maar ook omdat schelpdierenkweek op land een van de duurzaamste producties van dierlijk eiwit is. Gekoppeld aan het streven naar een toenemende zelfvoorzieningsgraad van eiwitten en de toenemende verziltingsdruk langs de kust groeit het toekomstperspectief voor een kokkelkweker als ik. Maar is het Waddengebied er zelf ook klaar voor? Mariene aquacultuur is een gespecialiseerde vorm binnen de aquacultuur en omvat de kweek van mariene soorten op zee én op land. Ik zie in het Waddengebied vooral toenemende kansen voor de kweek van kokkels op land. En die kansen worden de komende decennia met de voortschrijdende klimaatverandering alleen maar groter.Mariene aquacultuur heeft veel potentie omdat het inspeelt op mondiale uitdagingen op het gebied van voedselvoorziening, klimaatverandering en duurzaamheid. De vraag naar gezond en duurzaam geproduceerd voedsel neemt toe.
Afhankelijkheid
Onze voedselvoorziening bevindt zich in een periode van transitie. Om in de behoefte aan plantaardig eiwit te voorzien wil de Europese Unie minder afhankelijk worden van de import van eiwitrijke gewassen zoals soja. Naar aanleiding daarvan heeft Nederland een nationale eiwitstrategie ontwikkeld, met als doel om de komende vijf tot tien jaar de zelfvoorzieningsgraad van nieuwe en plantaardige eiwitten op een duurzame manier te vergroten. Duurzaam geproduceerde eiwitten uit schelpdieren zijn niet nieuw of plantaardig, maar ze kunnen wel zeker een deel van de eiwitbehoefte van de Europese burger invullen.
De belasting van schelpdieren op de omgeving is laag in vergelijking met andere dierlijke eiwitten. Ook is de energie-input laag en vergelijkbaar met die van plantaardige productie op land, zeker als bij de productie alleen gebruik wordt gemaakt van het natuurlijke getij en het voedselaanbod dat in het natuurlijke zeewater aanwezig is. En dat is precies mijn bedoeling. Bij het Waddengebied past een circulair productiesysteem op land voor gebiedseigen soorten voor de complete productiecyclus van zaadproductie tot een commercieel product.
Risico’s
Het ontwikkelen van aquacultuur in het Waddengebied is voor ondernemers als ik een stevige opgave, die nogal wat risico’s met zich mee meebrengt. Alles moet daarom kloppen voor een succesvolle start.
Begin juli heb ik meegedaan met een workshop over de kansen voor de ontwikkeling van een kokkelketen in het Waddengebied. Door de specifieke afzetmarkt en aspecten als opleiding, kweektechniek, financiering en regelgeving zijn samenwerking en ondersteuning in deze pioniersfase belangrijke voorwaarden voor succes. Zo wijzen ervaringscijfers uit dat in het geval van nieuwe markten en nieuwe producten slechts 10 procent van de financieringsaanvragen wordt gehonoreerd, ook al heb je een gedegen plan. Aan de productie- en afzetkant worden meer vorderingen gemaakt. Potentiële opbrengsten van 35.000 euro per hectare lijken niet onwaarschijnlijk en het aantal potentieel geschikte productielocatie langs de kust neemt toe. Handel en afzet lijken voor kokkels voorlopig geen enkel probleem.
Draagvlak
We spraken tijdens de workshop weliswaar over de hele keten maar niet over de randvoorwaarden die een succesvolle kweek van kokkels op land mogelijk moeten maken. Denk daarbij aan vereisten vanuit de ruimtelijke ordening, het waterbeheer of sanitaire vereisten die moeten voorkomen dat ongewenste effecten ontstaan. Denk ook aan het draagvlak vanuit de omgeving voor deze heel andere vorm van grondgebruik dan men tot nu toe gewend is.
Ik ben er van overtuigd dat er mogelijkheden zijn voor een nieuwe sector in de polders langs de Waddenzee die langzaam opgezet kan worden en bij succes kan worden uitgebreid en hopelijk een oplossing kan bieden voor boeren die te maken hebben met verziltende omstandigheden: de mariene aquacultuur.
